در گفت وگو با ایسنا تشریح شد غذاهایی که سرطان می آورند یا از بروز آن جلوگیری می کنند

به گزارش فست فود باز عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همزمان با هفته ملی مبارزه با سرطان ضمن اشاره به مواد غذایی و عوامل تغذیه ای مؤثر در بروز سرطان، راهکارهایی برای کاهش خطر بروز مبتلا شدن به این بیماری پیشنهاد کرد.
دکتر احسان حجازی – متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی در سرطان ها در گفتگو با ایسنا، با اشاره به انواع سرطان شامل تومورهای بدخیم یا خوش خیم، اظهار نمود: تومور خوش خیم معمولاً در محدوده خود باقی مانده و به بافت های مجاور سرایت نمی کند، در حالیکه تومور بدخیم تهاجمی بوده و به اندام های مجاور حمله کرده و امکان دارد با استفاده از سیستم گردش خون یا سیستم لنفاوی به اندام های دیگر متاستاز کند و بنابراین خطرناک تر و کشنده تر هستند.
عوامل محیطی؛ عامل بروز ۹۰ درصد سرطان ها
وی با اشاره به اینکه عوامل محیطی عامل بروز ۹۰ درصد سرطان ها هستند، اظهار داشت: برخلاف تصور عموم عوامل محیطی در تولید سرطان بسیار مؤثرند؛ به صورتی که حتی تا ۹۰ درصد علل سرطان، عوامل محیطی تعریف شده و ژنتیک تنها ۱۰ درصد موارد سرطان در بزرگسالان را به خود اختصاص می دهد.
تأثیر مصرف سیگار و الکل در بروز سرطان
وی با اشاره به تأثیر عوامل محیطی مختلف در بروز سرطان، افزود: مصرف سیگار و الکل تا ۳۰ درصد، عوامل هورمونی بین ۱۸ تا ۲۰ درصد و بیماری و عفونت ها از دیگر عوامل محیطی مؤثر در تولید سرطان هستند.
تأثیر رژیم غذایی در بروز سرطان
وی با اشاره به اینکه بروز سرطان بین ۳۰ تا ۳۵ درصد به رژیم غذایی فرد بستگی دارد، اظهار داشت: با یک رژیم غذایی سالم می توان از بروز یک سوم سرطان ها پیشگیری کرد.
سرطان ریه نخستین عامل مرگ و میر در میان سرطان ها
این استادیار دانشگاه با اشاره به اینکه سرطان ریه نخستین عامل مرگ و میر در میان سرطان های مشترک خانم ها و آقایان است، اظهار داشت: از لحاظ شیوع، بیشترین شیوع سرطان در آقایان پروستات و در خانم ها پستان است و در هر دو جنس، سرطان ریه دومین نوع سرطان شایع و نخستین عامل مرگ و میر است.
وی با اشاره به برخی عوامل اثرگذار در ابتلاء به سرطان، عنوان کرد: از مصرف الکل می توان بعنوان یکی از عوامل افزایش ریسک ابتلاء به سرطان یاد کرد؛ به گونه ای که عامل بروز ۳ تا ۴ درصد سرطان ها، مصرف الکل است.
چرا الکل سرطان زاست؟
این متخصص تغذیه با تشریح علت سرطان زا بودن الکل، اظهار نمود: الکل مقدار انرژی بالایی به فرد می رساند و از زمانیکه وارد دهان شده تا زمان خروج از بدن، اندام های مختلفی همچون دهان، مری، معده، کبد و غیره را تحت تأثیر قرار داده و حتی می تواند با عبور از مخاط دهان و معده، آن ناحیه را هم ملتهب کرده و در دراز مدت به سرطان منجر شود. همینطور مصرف هم زمان الکل و سیگار خطر ابتلاء به سرطان را تشدید می کند.
چاقی و اضافه وزن عامل بروز ۱۴ تا ۲۰ درصد از سرطان ها
وی با اشاره به اینکه چاقی و اضافه وزن عامل بروز ۱۴ تا ۲۰ درصد از سرطان هاست، اضافه کرد: مساله چاقی و اضافه وزن باید از همان دوران کودکی کنترل شود؛ چراکه چاقی دوره نوجوانی تعیین کننده چاقی در بزرگسالی است. به خصوص امروزه اشتیاق بالای کودکان به سمت بازی های کامپیوتری و در نتیجه فعالیت بدنی کمتر، عدم کنترل وزن در درازمدت، خطرناک و صدمه زاست.
حجازی با تاکید بر اینکه چاقی می تواند منجر به بروز انواع سرطان ها همچون مری، معده، کبد و سایر بخش های بدن شود، عنوان کرد: بدن افراد چاق در بلند مدت فاکتوری با عنوان فاکتور “رشد شبه انسولین شماره ۱” (IGF-۱) را به میزان زیادی ترشح می کند که همین امر به افزایش ریسک بروز سرطان منجر خواهد شد.
نوع مصرف چربی در ابتلاء به سرطان تأثیرگذار است
استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه نوع مصرف چربی را در ابتلاء به سرطان تأثیرگذار دانست و اضافه کرد: خوشبختانه امروزه مصرف چربی جامد برخلاف گذشته به میزان بالایی کاهش یافته، با این وجود هنوز برخی اسیدهای چرب اشباع مصرف می کنند که این ماده غذایی به علت تولید برخی مکانیسم ها و تولید موادی در بدن، در نهایت می تواند خطر ابتلاء به سرطان را افزایش دهد.
روغن زیتون، کنجد، انگور و آفتاب گردان مناسب سرخ کردن نیست
وی با تاکید بر اینکه مصرف روغن مایع به تنهایی تضمین کننده سلامت آن نیست، اظهار نمود: برای سرخ کردن مواد غذایی باید حتماً از روغن های مخصوص سرخ کردنی بدون پالم استفاده گردد. متأسفانه در سطح جامعه برخی بر این باورند که استفاده از روغن مایع یا روغن زیتون به معنای سلامت آن است؛ در حالیکه روغن هایی مانند زیتون، کنجد، انگور، آفتاب گردان و غیره که به خوبی تصفیه نشده باشند تنها مخصوص سالاد یا یک تفت ساده و پخت و پز هستند.
این متخصص تغذیه با سفارش به استفاده از روغن های شفاف بدون پالم برای سرخ کردن مواد غذایی، اظهار نمود: روغن های گیاهی مانند زیتون، کنجد، انگور، آفتاب گردان و غیره در حرارت بالا که برای سرخ کردن مواد غذایی استفاده می شوند، یک سری مواد سمی از خود تولید می کنند که می تواند خطر بروز سرطان را افزایش دهد.
وی، مواد نگهدارنده غذایی را عامل مؤثر دیگری در بروز سرطان دانست و اظهار داشت: مواد غذایی فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس دارای ماده نگهدارنده ای به نام نیترات هستند که این ماده در بدن به نیتریت و در دستگاه گوارش به ترکیبات ” نیتروزامین” بعنوان یک ترکیب سرطان زای خطرناک تبدیل می شود.
نیترات در چه غذاهایی وجود دارد؟
این عضو هیأت علمی انستیتو تحقیقات تغذیه ای کشور با تاکید بر محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده دارای نیترات مانند گوشت فرآیند شده، عنوان کرد: نیترات در غذاهای دودی و غذاهای خیلی شور مانند شوریجات و ترشیجات هم وجود دارد که متأسفانه یکی از عادات غذایی بد جامعه ما هم مصرف بالای ترشیجات دارای نمک و نیترات بالاست. ازاین رو از آنجائیکه امروزه به علت وجود گلخانه، سبزیجات متنوع در تمام فصول سال در دسترس می باشد، استفاده از سالاد تازه به جای ترشیجات سفارش می شود.
حجازی با اشاره به اینکه مصرف زیاد گوشت قرمز، ریسک ابتلاء به سرطان را زیاد می کند، اظهار داشت: ترکیبات نیتروزامین به صورت طبیعی در گوشت قرمز و حتی گوشت قرمز تازه به صورت طبیعی یافت می شود، ازاین رو سفارش اصلی ما محدود کردن مصرف این ماده غذایی است.
بهترین نحوه طبخ مواد غذایی
کباب سرطان زاست
ایشان در ادامه درباره بهترین نحوه طبخ مواد غذایی به خصوص گوشت اشاره نمود و اظهار داشت: در حرارت های بسیار بالا، یک سری ترکیباتی به نام “پلی سیکلیک آروماتیک هیدروکربن” و ” هتروسیکلیک آمین ها” در گوشت تولید می شود. به عبارت دیگر همزمان با ورود حرارت به صورت مستقیم، این ترکیبات به شکل قطرات چربی یا قطرات ریز از گوشت خارج شده و مجدداً حرارت دیده و به صورت بخار به سمت گوشت بازمی گردد، متأسفانه این ترکیبات بسیار خطرناک و سرطان زا هستند.
این متخصص تغذیه، کباب کردن، گریل کردن و یا حرارت غیرمستقیم با درجه خیلی بالا به گوشت را سبب تولید این ترکیبات خطرناک عنوان نمود و اضافه کرد: این ترکیبات باآنکه هم در گوشت سفید و هم گوشت قرمز تولید می شود، ولی میزان ترکیبات هتروسیکلین آمین ها در گوشت قرمز بیشتر از گوشت سفید است و متأسفانه عادت کباب کردن گوشت در خیلی از شهرها و استان های ایران شایع بوده که برای حفظ سلامتی افراد باید محدود شود.
مواد غذایی پیشگیری کننده از بروز سرطان
ایشان در ادامه با اشاره به برخی مواد غذایی پیشگیری کننده از بروز سرطان، اضافه کرد: خوشبختانه برخی ترکیبات و مواد غذایی دارای قابلیت به تأخیر انداختن و یا جلوگیری از تبدیل ترکیبات نیترات و نیتریت به نیتروزامین بوده که از این مواد می توان به ترکیباتی مانند ویتامین ” ث “و فیتوکمیکال های موجود در میوه جات و سبزیجات اشاره نمود.
رژیم غذایی مناسب روزهای آلوده
حجازی در بخش دیگر این گفتگو با اشاره به تأثیر آلودگی های محیطی در سطح کلان شهر تهران و دیگر شهرهای کشور، اظهار نمود: ترکیبات نیتروژن اکسید، ازون یا مونوکسید کربن ترکیباتی سمی و سرطان زا بوده که همزمان با افزایش آلودگی هوا در فصل زمستان میزان آنها افزایش می یابد. ازاین رو سفارش می شود در این فصل برای خنثی کردن تأثیر این مواد سمی، مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان، ویتامین ث و فیتوکمیکال ها بیشتر مصرف شوند.
خودداری از ذخیره غذا در ظروف پلاستیکی و دبه های ترشیجات
حجازی با اشاره به ترکیب دیگری که سرطان زا بودن آن به اثبات رسیده، عنوان کرد: بیسفنول آ (Bisphenol A) یا BPA ترکیبی است که در پلاستیک های دارای بافت سخت مانند ظروف پلاستیکی پیدا شده و معمولاً در مصرف روزانه ما هم از این نوع پلاستیک استفاده زیادی می شود. قابل توجه است که نفوذ ترکیب BPA از پلاستیک های ضخیم به درون مواد غذایی ربطی به حرارت نداشته و سرما و گرما هر دو سبب ورود BPA به درون غذا می شود.
وی با اشاره به نتایج مطالعه ای در آمریکا در ارتباط با BPA عنوان کرد: بر مبنای نتایج این پژوهش BPA خون ۹۰ درصد افراد بالاتر از حد مجاز بوده، ازاین رو سفارش می شود از پلاستیک ضخیم برای گرم کردن و یا فریز مواد غذایی استفاده نشود. همینطور از نگهداری ترشیجات در دبه های پلاستیکی هم خودداری شود؛ چراکه این دبه ها علاوه بر BPA حاوی نیترات هم هستند.
این متخصص تغذیه در ادامه تصریح کرد که مادران از دادن شیر به کودکان در بطری های پلاستیکی خودداری کرده و به جای آن از بطری شیشه ای موجود در بازار استفاده کنند.
حجازی در بخش دیگری از این گفت و گو به مواد غذایی پیشگیری کننده از سرطان اشاره نمود و اظهار داشت: بعنوان نمونه مصرف لبنیات و کلسیم از عواملی است که یا مانع بروز سرطان شده و یا خطر ابتلاء به این بیماری را کم می کنند. همینطور ویتامین D ماده ای با تأثیر بالا بر روی سیستم ایمنی بدن بوده که کمبود آن سبب بروز انواع سرطان همچون پروستات، پستان و غیره می شود و متأسفانه در کشور ما کمبود ویتامین D بسیار نگران کننده است.
وی سفارش کرد که افراد سالانه یک مرتبه با دادن آزمایش، میزان ویتامین D خویش را چک کرده و در صورت کمبود، با مصرف مکمل به صورت قرص یا تزریقی D این کمبود را جبران کنند. برای پیشگیری از کمبود مصرف غذاهای غنی شده با ویتامین D و مواجهه مستقیم با نور خورشید خصوصاً در ساعات ۱۰ تا ۱۴ حداقل به میزان ۳۰ دقیقه در هفته سفارش می شود.
به قول وی، میوه جات و سبزیجات دارای ترکیبات ضدسرطان، آنتی اکسیدان، ویتامین ث و ویتامین E بوده و از طرق مختلف مانع ابتلاء به سرطان می شوند.
کاهش بروز سرطان با ترکیبات فیتوکمیکال
این عضو هیأت علمی دانشگاه با اشاره به اینکه ترکیبات فیتوکمیکال از چند راه مختلف خطر ابتلاء به سرطان را کم می کنند، اظهار نمود: این ترکیب با رقیق کردن مواد سرطان زای موجود در دستگاه گوارش مانع جذب این مواد در بدن شده و همینطور می تواند با مهار تشکیل نیتروزامین ها و تحریک تولید آنزیم هایی با خاصیت غیرسمی کردن ترکیبات سمی، در کاهش خطر ابتلاء به سرطان کمک کنند.
کنترل وزن و فعالیت فیزیکی عامل مؤثر در پیشگیری از بروز سرطان
وی کنترل وزن را یکی از عوامل مهم و مؤثر در پیشگیری از بروز سرطان دانست و اضافه کرد: افراد باید وزن خویش را در محدوده طبیعی نگه داشته و فعالیت فیزیکی مناسبی داشته باشند. بعنوان نمونه روزانه حداقل ۳۰ دقیقه و یا حداقل پنج بار در هفته ۴۵ تا ۶۰ دقیقه فعالیت فیزیکی داشته باشند.
جایگزین کردن پروتئین های گیاهی به جای حیوانی
حجازی در ادامه جایگزین کردن پروتئین های گیاهی به جای حیوانی را راهکار دیگری عنوان نمود و اظهار داشت: حبوبات منبع مناسبی از پروتئین های گیاهی بوده و در عین حال یک ماده غذایی سالم و کامل است. همینطور افراد باید مصرف مواد غذایی دارای انرژی بالا مانند نوشابه و آب میوه های صنعتی و همینطور فست فودها را محدود کنند.
این عضو هیأت علمی انستیتو تحقیقات تغذیه ای کشور در خاتمه تغذیه نوزاد از شیر مادر را یکی از عوامل مؤثر در کاهش خطر ابتلاء به سرطان پستان در زنان عنوان نمود و اظهار داشت: متأسفانه امروزه تغذیه کودک با شیر خشک در کشور ما شایع شده که همین مساله هم به ضرر مادر بوده و هم نوزاد را از ترکیبات مفید موجود در شیر مادر محروم می کند.