همزمان با هفته آگاهی از مصرف آنتی بیوتیک مطرح شد عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها
به گزارش فست فود باز معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن تشریح عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها و بروز مقاومت های آنتی بیوتیکی، درباره چگونگی کنترل مقاومت های آنتی بیوتیکی در بیمارستان ها توضیح داد.
دکتر فرزاد پیرویان در گفتگو با ایسنا، با اشاره به تاریخچه و قدمت کشف آنتی بیوتیک ها، اظهار داشت: نخستین بار چینی ها حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به شکل تجربی از برخی مواد مانند شیره های کپک زده بعنوان ضد میکروب ها استفاده کردند اما، حدود سال ۱۹۲۰ دانشمندی به نام فلمینگ متوجه اثر ضد میکروبی قارچ پنی سیلین که روی نان به شکل کپک و در سایر مکان های دیگر هم وجود داشت، شد. بعضی از این دانشمند بعنوان کسی که آنتی بیوتیک را کشف کرده یاد می کنند؛ در صورتیکه هاروارد فلوری برای نخستین بار پنی سیلین را خالص کرد و از آن برای درمان عفونت ها تحت عنوان آنتی بیوتیک بهره برد.
آنتی بیوتیک ها موثر در درمان بیماری های باکتریایی وی با اشاره به اینکه این دارو سبب مرگ یک عامل زنده در بدن مانند باکتری ها می شود، اضافه کرد: آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری های باکتریایی تجویز می شوند. از آنجایی که باکتری ها دارای انواع مختلفی هستند، برای هر کدام از آنها باید نوع خاصی از آنتی بیوتیک را تجویز کرد. همین مبحث اهمیت تجویز آنتی بیوتیک توسط متخصصان را آشکار می کند؛ چونکه دقیقا با شناخت نوع باکتری می توان به مقابله با آن رفت. بیماری هایی مانند عفونت تنفسی باکتریایی، عفونت ادراری باکتریایی، سل و…. همگی جزئی از بیمای هایی است که به درمان با آنتی بیوتیک مناسب با خود پاسخ خواهند داد.
چه زمانی باکتری، مقاوم به درمان خوانده می شود؟ معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درمورد حساسیت های موجود در جهت مصرف دقیق آنتی بیوتیک ها، اظهار نمود: آنتی بیوتیک تنها زمانی به درمان پاسخ می دهد که با تشخیص پزشک، در یک مدت زمان و یک غلظت خاص در اختیار بیمار قرار گیرد؛ در این صورت است که می توان امیدوار بود میکروب از بین می رود و بدن قدرت دفاع از خود در مقابل بیماری را دارا می شود. بیماری هنگامی به بدن شخص نفوذ می کند که سیستم ایمنی قدرت مقابله با آنرا از دست داده است. در حالت عادی شاید روزانه میکروب های زیادی وارد بدن شخص شود، اما از آنجایی که بدن می تواند با آن روبرو شود بیماری هم به سراغش نمی آید. در صورت بروز بیماری با تجویز و مصرف آنتی بیوتیک به بدن کمک می نماییم به بیماری غلبه کند.
وی با تاکید بر اینکه انتخاب داروی مناسب در دوز و قدرت مناسب در طول مدت زمان کافی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، اشاره کرد: استفاده خودسرانه دارو بدون شناخت دقیق نوع باکتری آنهم در مدت زمان کوتاه می تواند سبب شود میکروب کشته نشده و یا به مرور زمان کشته شود که این مساله به میکروب فرصت خواهد داد راه مقابله با آنتی بیوتیک را کشف کند؛ چونکه میکروب هم دارای سیستم داخلی هوشمند است. ادامه دار شدن روند فوق سبب می شود مقاومت دائمی در مقابل دارو پیش آید؛ یعنی دیگر مانند گذشته دارو نمی تواند به داخل سلول میکروب نفوذ کرده و سیستم حیاتی آنرا مختل کند. این جهش ژنتیکی که در میکروب به واسطه مصرف غلط دارو به وجود آمده است، به نسل های بعد آن هم منتقل شده و انواع پیشرفته تری از میکروب پدید می آید. موضوعی که حالا به صورت ملموس تر مشاهده می شود، ایجاد مقاومت دارویی به میکروب های سرماخوردگی است چنانچه دیگر آنتی بیوتیک هایی مانند آموکسی سیلین مانند گذشته به درمان پاسخ نمی دهد.
وی با تاکید بر مدت زمان مصرف آنتی بیوتیک طبق تجویز پزشک، اظهار نمود: با شروع مصرف دارو امکان دارد علایم بیماری در فرد کاهش یافته یا موقتا از بین برود؛ این مساله سبب می شود فرد با فرض اینکه بیماری اش درمان شده مصرف دارویش را قطع کند. قطع مصرف ناگهانی دارو می تواند سبب ایجاد مقاومت در درمان شده و میکروب به صورت کامل از بین نرود؛ بدین جهت تا قبل از اتمام داروی خود هیچگاه نباید مصرف آنرا قطع کرد.
کنترل مقاومت دارویی در بیمارستان ها چگونه انجام می شود؟ پیرویان مبحث مهم دیگر را ایجاد مقاومت میکروبی در سطح بیمارستان ها دانست و اضافه کرد: در بیمارستان ها تجمع بیماران مختلف با بیماری های متفاوت و میکروب های متفاوت، می تواند شرایط را به شکلی فراهم آورد که یک میکروب مقاوم به درمان به بیماران دیگر منتقل شده و گسترش یابد. در بیمارستان ها داروهای متنوع برای مقابله با میکروب ها تجویز می شود و از سویی امکان دارد میکروبی از بدن بیماری که نوع خاصی از آنتی بیوتیک را مصرف می کند به بدن بیمار دیگری که نوع دیگری از آنتی بیوتیک را دریافت می کند، منتقل شود و از آنجایی که دارو برای این میکروب جدید تجویز نشده، احتمال دارد ایجاد مقاومت تسریع شده و باکتری های مقاوم به درمان شدیدتری مشاهده نماییم.
وی ادامه داد: بنا بر این در بیمارستان ها سیستمی تحت عنوان تولیت دارو درمانی با آنتی بیوتیک وجود دارد که تجویز آنتی بیوتیک در بیمارستان ها را مدیریت می کند. همینطور کمیته ای به نام کمیته کنترل عفونت در بیمارستان وجود دارد که کنتل میزان عفونت در بیمارستان را در دست دارند و ماهانه موارد مهم را برای مقابله و پیش گیری از مقاومت دارویی بررسی می کنند.
این داروساز با اشاره به اینکه موضوع مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک تنها متوجه کشور ما نیست و دغدغه ای جهانی قلمداد می شود، اشاره کرد: با تمام تمهیداتی که برای کنترل مقاومت میکروبی در بیمارستان ها اندیشیده شده اما، برای سطح جامعه احتیاج به افزایش آگاهی مردم و سواد سلامت آنها داریم. شرکت های دارویی هم همواره به دنبال کشف آنتی بیوتیک های جدید هستند که مقاومت دارویی در آنها به آسانی اتفاق نیفتد که اصلا کار راحتی نیست.
عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها را بهتر بشناسید وی در مورد سایر عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها برای بدن، اظهار داشت: دارو یک ماده شیمیایی است که برای یک مشکل و یک ارگان خاص از بدن تجویز می شود، اما در این میان می تواند در راه رسیدن به بافت مورد نظر بر سایر بافت های بدن هم اثر گذار باشد. سالیان سال است که داروسازان در تلاش هستند تا داروی تولید شده به شکلی عمل کند که تنها بر بافت مورد نظر اثر کند؛ حالا اسپری های تنفسی برای بیماری های ریوی یکی از نمونه های موفقی است که دارو مستقیما بر عضو اثر می گذارد.
پیرویان اشاره کرد: با تلاش های صورت گرفته برخی داروها موفق می شوند تنها در بافت مورد نظر اثر کنند در آن صورت شاهد اثرات مطلوب خواهیم بود در غیر اینصورت و اثرگذاری دارو بر سایر بافت ها شاهد عوارض دارو هستیم. این عوارض در مورد آنتی بیوتیک ها بسته به نوع آن متفاوت می باشد. مشکلات گوارشی یکی از عوارضی است که می تواند متوجه آنتی بیوتیک ها باشد به همین علت سفارش می شود آنتی بیوتیک ها با آب فراوان مصرف شوند و تا ۳۰ دقیقه بعد از مصرف آن فرد دراز نکشد. عارضه دیگر ایجاد تداخل دارویی است؛ بعنوان مثال داروی «تتراسایکیلین» را نمی توان با شیر مصرف کرد؛ چونکه کلسیم موجود در شیر این دارو را به خود جذب می کند و اثر دارو از بین می رود. حساسیت به نور، حساسیت پوستی، تغییر رنگ عرق و… می تواند سایر عوارض آنتی بیوتیک ها باشد که با قطع مصرف از بین می رود.
About Author
