معرفی راه های درمان ناباروری
به گزارش فست فود باز مدیر گروه زنان کلینیک ناباروری مرکز درمان ناباروری ابن سینا، ضمن تعریف ناباروری و تاکید بر مساوی بودن سهم زن و مرد در علت ناباروری، به تشریح روش های نوین درمان ناباروری پرداخت.
به گزارش فست فود باز به نقل از ایسنا، دکتر افسانه محمدزاده با اشاره به تعریف سازمان جهانی بهداشت از ناباروری اظهار داشت: منظور از ناباروری آبستن نشدن زوج بعد از یک سال تلاش مستمر برای حاملگی است. گاهی زوج های جوان بعد از دو یا سه ماه تلاش و نتیجه نگرفتن، گرفتار استرس می شوند و می ترسند که گرفتار ناباروری شده باشند، در حالیکه تا یک سال کوشش برای حاملگی کاملاً طبیعی است. البته برای این مهلت یک ساله استثنائاتی هم وجود دارد و بعضی از زوج ها نباید تا یک سال صبر کنند.
ایشان در ادامه اضافه کرد: اگر سن خانم بیشتر از ۳۵ سال باشد، این مهلت به شش ماه کاسته می شود. چونکه سن عامل مهمی در قدرت باروری خانم ها است. به صورت طبیعی از سن ۳۵ سالگی قدرت باروری خانم ها آغاز به کاهش می کند، از ۳۸ سالگی تا ۴۰ سالگی روند کاهش توان باروری شتاب می گیرد و بعد از ۴۳ سالگی شانس بارداری، بخصوص در خانم هایی که سابقه حاملگی ندارند، خیلی کم می شود. گروه دیگری که نباید یک سال صبر کنند، خانم هایی هستند که سیکل های قاعدگی شان نامنظم و دیر است و یا مجبورند برای پریود شدن دارو بخورند. همچنین، خانم هایی که سابقه جراحی در ناحیه لگن دارند، مانند جراحی اندومتریوز، کیست تخمدان، آپاندیس و چسبندگی، باید زودتر برای درمان ناباروری رجوع کنند.
سهم برابر زنان و مردان در ناباروری
این فلوشیپ ناباروری با اشاره به باور نادرست مقصر دانستن زنان در مساله ناباروری اظهار داشت: متأسفانه از گذشته یک باور نادرست در میان مردم وجود داشته و هنوز هم در مواردی وجود دارد که زن متهم و مقصر ناباروری است. در حالیکه سهم علل زنانه و مردانه در ناباروری برابر است. یعنی بر مبنای داده های آماری، ۳۰ درصد علل ناباروری علل زنانه است، ۳۰ درصد علل مردانه است، ۳۰ درصد علل مشترک؛ یعنی مربوط به هر دو طرف و ۱۰ درصد علل نامشخص (unexplained infertility) است. بنابراین، این آگاهی باید در جامعه ایجاد شود که ناباروری یک مساله زنانه نیست و زن و شوهر باید با هم برای درمان ناباروری رجوع کنند تا شرایط هر دو بررسی شود و در کنار یکدیگر با همدلی و همراهی مسیر درمان ناباروری را طی کنند.
این عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا درباره مواردی که پیش آگهی درمان ناباروری سخت تر است، توضیح داد: در مواردی که ناباروری علل مشترک دارد، یعنی هم علت زنانه و هم علت مردانه دارد، پیش آگهی درمان سخت تر است. در مواردی هم که سن خانم بالای ۳۵ سال، بخصوص در حوالی ۴۰ سال است، درمان پیچیده تر می شود. همچنین، مدت ناباروری در درمان ناباروری مؤثر است. اگر مدت ناباروری از ۳ سال بیشتر باشد، درمان ناباروری دشوارتر می شود و اگر این مدت بیشتر از پنج سال باشد، احتمال پیچیده تر شدن عوامل ناباروری و درمان آن به مراتب بیشتر می شود. بنابراین، لازم است زوج های نابارور از همان ابتدا برای درمان ناباروری به مراکز درمان ناباروری رجوع کنند و از درمان های متفرقه بپرهیزند تا فرصت درمان را از دست ندهند. گذشته از این موارد، در صورتیکه ناباروری ناشی از چند علت در خانم باشد، درمان پیچیده و پیش آگهی درمان دشوارتر می شود. برای نمونه در خانمی که هم مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک است و هم گرفتار اندومتریوز است و لوله ها گرفتار چسبندگی اند، درمان دشوارتر خواهد بود.
راه های درمان اندومتریوز
وی اندومتریوز را یکی از علل ناباروری زنان دانست و اظهار داشت: اندومتریوز، یعنی رشد سلول های جدار داخلی رحم (اندومتر) در نقاط دیگر بدن، همچون علل ناباروری خانم ها است. اندومتریوز بیماری ای است که پیشرفت می کند و شدت می گیرد و امکان دارد نقاط مختلفی از بدن، بخصوص شکم و لگن را درگیر کند و حتی بعد از جراحی هم احتمال عود آن وجود دارد. ما در مرکز درمان ناباروری ابن سینا در کنار کلینیک ناباروری، کلینیک اندومتریوز و دردهای مزمن لگنی را داریم و با همکاران این کلینیک در تعامل هستیم. بنابراین، در صورتیکه خانم مبتلا به اندومتریوز گرفتار مشکل ناباروری باشد، از همکاران این کلینیک مشاوره می گیریم و متناسب با آن برنامه درمانی را انتخاب می نماییم. مثلاً اگر همکاران کلینیک اندومتریوز تشخیص دهند که عمل لاپاراسکوپی پیشرفته برای برداشتن اندومتریوز ضروریست و این عمل امکان دارد سبب کاهش ذخیره تخمدان شود، ما قبل از عمل، خانم را در سیکل تحریک تخمک گذاری و پانکچر تخمدان قرار می دهیم و تخمک های خانم را فریز می نماییم.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
این فلوشیپ ناباروری سندرم تخمدان پلی کیستیک را بعنوان یکی از علل شایع ناباروری خانم ها برشمرد و توضیح داد: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که در اصطلاح عامیانه به آن تنبلی تخمدان گفته می شود، با مجموعه ای از نشانه ها بروز می کند. مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولا سیکل های قاعدگی نامنظم دارند، اغلب عادت ماهانه آنها ۱۰ روز و حتی دو هفته عقب می افتد و گاهی فقط با استفاده از دارو عادت ماهانه می شوند. امکان دارد موهای زائد در ناحیه صورت و زیر چانه، روی سینه و روی کمر داشته باشند. نمای تخمدان ها در سونوگرافی پر از کیست های ریز، یعنی فولیکول های نابالغ است و امکان دارد گرفتار چاقی باشند. برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، سونوگرافی و تست هورمونی روز دوم یا سوم قاعدگی (ارزیابی هورمون های FSH، LH، AMH) درخواست می شود. همچنین، برای مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیست حتما باید سطح هورمون های مردانه، هورمون های تیروئیدی و پرولاکتین ارزیابی شود. همچنین، بخصوص در مبتلایانی که گرفتار چاقی هستند، حتما باید سطح قند خون و تحمل گلوکز ارزیابی شود، چونکه این دسته از خانم ها در معرض خطر دیابت و مقاومت به انسولین قرار دارند. همچنین، سلامت عمومی آنها و شاخص هایی مثل فشار خون و چربی خون باید ارزیابی شود.
وی اصلاح سبک زندگی و کاهش وزن را اولین گام در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک دانست و اظهار داشت: آن دسته از مبتلایان که اضافه وزن دارند، حتما باید وزن کم کنند. البته، کاهش وزن آسان نیست، اما اگر خانم ها اراده کنند و حتی ۵ تا ۷ کیلو هم وزن خویش را کم کنند، پاسخ به درمان در آنها بهبود می یابد. کاهش وزن هم مستلزم اصلاح تغذیه و افزایش تحرک در کنار هم است. بنابراین ما در تیم درمان، از همکاری متخصصان تغذیه هم بهره مند می شویم و بخصوص اگر شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از ۲۷ باشد، حتما او را برای مشاوره تغذیه ارجاع می دهیم تا وزن خویش را بکاهد. در افرادی که اضافه وزن ندارند هم داشتن تحرک کافی و تغذیه سالم برای کنترل عوارض این بیماری بسیار مؤثر است.
مدیر گروه زنان کلینیک ناباروری ابن سینا درباره درمان دارویی سندرم تخمدان پلی کیستیک توضیح داد: ما با تجویز داروهای خوراکی و تزریقی، مانند کلومیفن و متروزول، تلاش می نماییم تخمدان ها را تحریک به فعالیت بیشتر نماییم تا بتوانند تخمک بالغ تولید کنند. همچنین، مصرف متفورمین یا گلوکوفاژ برای کاهش قند خون، کاهش اشتها و وزن و کاهش مقاومت به انسولین می تواند مفید باشد. البته، مصرف این داروها حداقل ۸ تا ۱۲ هفته باید ادامه داشته باشد تا اثرگذار باشد. در کل مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک باید چه در زمینه کوشش برای کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی و چه در مصرف داروها صبور باشند و زود خسته و ناامید نشوند.
محمدزاده در ادامه اضافه کرد: در گام بعدی، اگر پاسخ مناسب به داروهای تحریک تخمک گذاری دریافت نکردیم، از راه عمل لاپاراسکوپی تخمدان ها را کوتر یا لیزر می نماییم تا استروما در بافت تخمدان کاهش پیدا کند و فولیکول های قدیمی و خاموش آغاز به رشد کنند. به صورت کلی در مواردی که ذخیره تخمدان خوب است و سطح هورمون LH و یا هورمون تستوسترون بالاست و یا خانم گرفتار هیرسوتیسم (افزایش موهای زائد) است، انجام لاپاراسکوپی این فرصت را به ما می دهد که داخل حفره لگن و لوله ها را ببینیم و از راه هیستروسکوپی داخل رحم و وضعیت آندومتر را بررسی نماییم.
وی گام بعدی درمان را انجام آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی دانست و اظهار داشت: اگر روش های پیش گفته مؤثر نبود، ما انجام آی وی اف را پیشنهاد می نماییم. در این روش خانم در سیکل تحریک تخمک گذاری قرار می گیرد، سپس تحت یک بیهوشی سبک، تخمک ها را برمی داریم و در اختیار بخش جنین شناسی قرار می دهیم تا در صورت داشتن کیفیت مناسب با اسپرم لقاح داده شود. انجام آی وی اف این امکان را به ما می دهد که تخمک های بالغ و باکیفیت را انتخاب نماییم، مراحل رشد و تقسیم سلولی جنین را طی ۳ تا ۵ روز در آزمایشگاه ببینیم و جنین باکیفیت را برای انتقال انتخاب نماییم. حتی اگر تعداد جنین های باکیفیت زیاد بود، می توانیم آنها را برای سیکل های بعدی فریز و نگهداری نماییم. خوشبختانه چون در سندرم تخمدان پلی کیستیک فولیکول های مختلف به صورت خاموش در تخمدان ها باقی مانده اند، مبتلایان به این سندرم در اغلب موارد ذخیره تخمدان خوبی دارند، مگر سن خانم بالای ۳۵ سال باشد و مدت ۳ تا ۵ سال از ناباروری گذشته باشد.
چگونگی استفاده از تخمک اهدایی
محمدزاده در ادامه به تشریح روش اهدای تخمک پرداخت و توضیح داد: در مواردی که خانم تخمک بالغ و مناسب ندارد، استفاده از تخمک اهدایی پیشنهاد می شود. در این روش، از تخمک خانم های زیر ۳۰ سال که تخمک گذاری منظم و ذخیره تخمدانی خوبی دارند و ارزیابی های آنها سالم بوده است، استفاده می شود. تخمک های سالم و باکیفیت اهدایی در آزمایشگاه با اسپرم آقا لقاح داده می شوند و جنین های تشکیل شده به رحم خانم که از قبل آماده سازی شده است، منتقل می شود. خانم هایی که سن شان بالاست، بخصوص بیشتر از ۴۲ سال کامل، خانم های مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان، یعنی خانم هایی که AMH پایین و FSH و LH بالا دارند و تخمدان آنها توانایی تولید تخمک ندارد، خانم هایی که تخمدان هایشان به دلایلی مثل سابقه شیمی درمانی، اندومتریوز یا جراحی در ناحیه لگن گرفتار صدمه شده است و آنهایی که خطر انتقال بیماری ژنتیکی به جنین شان وجود دارد، کاندیداهای دریافت تخمک اهدایی هستند.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا تاکید کرد: خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند باید از روش های حفظ باروری، یعنی فریز تخمک و اسپرم آگاه باشند. فریز تخمک و یا جنین پیش از شروع شیمی درمانی یا پیش از جراحی هایی که توان باروری را کم می کنند، روشی کارآمد برای حفظ و ذخیره سازی توان باروری است که در مرکز درمان ناباروری ابن سینا هم انجام می شود. همچنین، خانم هایی که امکان دارد دیر ازدواج کنند یا دیر بچه دار شوند، می توانند تخمک یا جنین های خویش را فریز کنند تا شانس بچه دار شدن با تخمک خویش را از دست ندهند.
چه کسانی کاندید استفاده از روش رحم جایگزین اند؟
ایشان در ادامه به روش رحم جایگزین بعنوان یکی از درمان های جایگزین ناباروری اشاره نمود و اظهار داشت: در بعضی موارد خانم تخمک بالغ و مناسب برای باروری دارد، اما به دلایلی یا فاقد رحم است یا رحم او توانایی پذیرش و حمل جنین در دوره حاملگی را ندارد. در این روش جنین این زوج در آزمایشگاه تشکیل می شود و به رحم خانمی که شرایط لازم برای حاملگی دارد، منتقل می شود تا دوران حاملگی را بپیماید و فرزندشان را به دنیا آورد. خانم هایی که به صورت مادرزادی فاقد رحم اند، خانم هایی که میوم های مختلف در داخل رحم دارند، خانم هایی که گرفتار چسبندگی در رحم هستند، خانم هایی که هیستروکتومی یا عمل برداشتن رحم را انجام داده اند و خانم هایی که گرفتار بیماری های زمینه ای مثل بیماری قلبی یا بیماری کلیوی پیشرفته اند و حاملگی برای خود و یا جنین شان خطرناک می باشد، کاندیداهای روش رحم جایگزین هستند.
این جراح و متخصص زنان و زایمان درباره سقط مکرر توضیح داد: به از دست رفتن جنین قبل از هفته بیستم، سقط جنین گفته می شود و اگر بیشتر از دو بار پی در پی تکرار شود، سقط مکرر نامیده می شود. علل مختلفی امکان دارد سبب سقط مکرر شوند، همچون اختلالات کروموزومی تخمک و اسپرم، اختلالات ایمونولوژیک، ترومبوفیلی یا سندرم آنتی فسفولیپید، ناهنجاری های رحم، بیماری های زمینه ای مانند دیابت، سندرم تخمدان پلی کیستیک و یا کم کاری تیروئید. ازاین رو درمان سقط مکرر نیازمند مشارکت متخصصان رشته های مختلف مانند زنان، اورولوژی، داخلی، ایمونولوژی و ژنتیک است و بنابراین کلینیک سقط مکرر در مرکز درمان ناباروری ابن سینا به راه افتاده است و آمار موفقیت این کلینیک در تشخیص و درمان سقط مکرر بسیار درخشان است.
بنابر اعلام روابط عمومی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، محمدزاده در انتها بر لزوم رجوع زوج های نابارور به مراکز درمان ناباروری تاکید کرد و اضافه کرد: همان گونه که گفته شد زمان در درمان ناباروری عاملی بسیار تعیین کننده است، چونکه هم سن خانم و هم مدت ناباروری نقش مهمی در پیش آگهی درمان ناباروری دارد. بنابراین، اگر زوج ها با مشکل ناباروری یا سقط مکرر مواجه گشتند باید به جای درمان های متفرقه و رفتن به یک تخصص، به یک مرکز درمان ناباروری جامع که همه تخصص های مرتبط در آن حضور دارند و درمان ناباروری به صورت گروهی و با مشارکت متخصصان حوزه های مختلف انجام می شود، رجوع کنند تا زمان طلایی باروری خویش را از دست ندهند.
About Author
