آیا تست فوری می تواند جایگزین پی سی آر شود؟
به گزارش فست فود باز عضو انجمن دکتری علوم آزمایشگاهی ایران درباره این که آیا تست فوری می تواند جایگزین پی سی آر شود؟گفت: بر مبنای الگوریتم های تشخیصی این تست می تواند در افراد علامت دار بخصوص در مناطقی که دسترسی به تست پی سی آر وجود ندارد مورد استفاده قرار گیرد و نتایج مثبت آن بعنوان وجود بیماری تلقی شود.
به گزارش خبرنگار بهداشت و سلامت ایرنا، سید مهدی بوترابی عضو انجمن دکتری علوم آزمایشگاهی ایران روز سه شنبه در نخستین همایش مجازی و هجدهمین کنگره کشوری ارتقا کیفیت خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران اظهار داشت: پس از شروع پاندمی کرونا اولین تست های تشخیصی که پس از طراحی و تولید موفق به دریافت مجوز مصرف اضطراری شدند تست های مولکولی بودند که ما آنها را با نام PCR می شناسیم، این تست ها با شناسایی ژنوم ویروس از حساسیت مناسبی برخورد هستند باآنکه موارد منفی کاذب در این تست ها گزارش شده ولی این موارد بیشتر در ارتباط با زمان و روش نمونه گیری است.
بوترابی افزود: بعد از آن تست های سرولوژی بر اساس تشخیص آنتی بادی عرضه شدند که بیشتر جنبه کمک تشخیصی در بررسی میزان مبتلا شدن در جامعه داشتند و در نهایت تست های مبتنی بر شناسایی آنتی ژن ویروس کرونا با استفاده از روش های الیزا وایمونوکروماتوگرافی هستند که معمولاً زمانی که با روش استاندارد مولکولی مقایسه می شوند حساسیت کمتری دارند اما با عنایت به الگوریتم های تشخیصی تدوین شده و همینطور حیطه کاربرد آنها کمک شایان توجهی به تشخیص و مدیریت پاندمی کرده است.
وی در مورد تفاوت تست پی سی آر و آنتی بادی و چگونگی انجام هر کدام از این تست ها اظهار داشت: تست پی سی آر در واقع تستی است که ژن ویروس را تشخیص می دهد ازاین رو می تواند وجود ویروس در نمونه را اثبات نموده و مثبت شدن آن نشانه وجود بیماری هم اکنون است، اما تست های مبتنی بر آنتی بادی، پاسخ ایمنی بدن را به این ویروس نشان می دهند و نمی توانند نشان دهنده بیماری فعلی باشند بلکه روشی بسیار مناسب برای نشان دادن مبتلا شدن به بیماری در گذشته و یا در معرض قرارگیری فرد به ویروس می باشد.
بوترابی خاطرنشان کرد: پاسخ ایمنی به ویروس کرونا و تولید آنتی بادی بر ضد این ویروس نیازمند زمان است، ازاین رو در فردی که اخیرا مبتلا به بیماری کرونا شده است، تست آنتی بادی می تواند منفی باشد اما در اکثر افراد به فاصله دو تا سه هفته پس از شروع علائم بیماری آنتی بادی بر ضد ویروس تولید می شود و با تست های آزمایشگاهی قابل شناسایی هستند. ازاین رو با عنایت به مطالب گفته شده اگر فردی علامت هایی از بروز بیماری کرونا دارد بهترین تست برای تشخیص همان تست پی سی آر است اما برای برآورد میزان شیوع بیماری و مبتلا شدن در جمعیت عمومی میتوان از تست های آنتی بادی استفاده نمود.
وی درباره این که تست پی سی آر چقدر دقت تشخیصی دارد و چرا گفته می شود در تشخیص برخی گونه ها همچون دلتا احتمال خطای تست پی سی آر زیاد است؟ اظهار داشت: تست پی سی آر معمولاً از اختصاصیت بالایی برخوردار است، به عبارتی موارد مثبت کاذب کمی دارد اما حساسیت کیت های پی سی آر امکان دارد متفاوت باشد.
بوترابی افزود: وقتی صحبت از حساسیت کیت پی سی آر می نماییم منظور حساسیت تشخیصی کیت است، یعنی درصدی از موارد مثبت واقعی که با کمک کیت به درستی شناسایی می شوند اما چون تست یا روش مرجعی برای مقایسه کیت پی سی آر با آن وجود ندارد ازاین رو این میزان حساسیت با علائم بالینی و احیانا در ترکیب با علایم تصویربرداری مقایسه می شود.
وی افزود: تست پی سی آر کرونا مشابه سایر تست های مولکولی برای تشخیص بیماری های دیگر، دارای حساسیت بسیار مناسبی است، اما آنچه سبب شده صحبت از حساسیت کم این تست شود بیشتر به نوع نمونه و محل نمونه گیری، کیفیت نمونه، کیت های استخراج و همینطور زمان نمونه گیری مربوط می شود و در واقع برخی خطاهای پیش آنالیزی در نتایج آنالیز دخالت می کنند و سبب این ذهنیت می شوند که کیت های پی سی آر از حساسیت مناسبی برای تشخیص برخوردار نیستند که این دیدگاه اشتباه است.
بوترابی خاطرنشان کرد: اما در مورد واریانت ها و توانایی شناسایی آنها با کیت های پی سی آر باید بین تشخیص و تعیین واریانت تمایز قایل شویم، چونکه کیت های پی سی آر موجود توانایی شناسایی واریانت دلتا را دارند، چون علاوه بر تشخیص دو ژن ویروس، ژنی از ویروس مورد شناسایی قرار می گیرد که در واریانت دلتا گرفتار جهش یا موتاسیون نشده است.
وی افزود: در واریانت دلتا اغلب جهش ها در ژن اسپایک S اتفاق افتاده است، حال آنکه در کیت های پی سی آر بخصوص کیت های موجود در کشور دو ژن N و RdRp مورد شناسایی قرار می گیرند. ازاین رو کیت های موجود توانایی شناسایی و تشخیص واریانت ها را دارند اما اگر بحث تعیین واریانت باشد یعنی بخواهیم تشخیص بدهیم که عفونت در یک فرد بر اثر واریانت دلتا اتفاق افتاده است یا بر اثر واریانت های دیگر؛ در آن صورت باید از کیت های اختصاصی دیگری استفاده گردد.
بوترابی خاطرنشان کرد: همینطور تعیین واریانت در تشخیص و درمان افراد اهمیتی نداشته و بیشتر از جنبه های همه گیر شناسی و مدیریت بیماری در آینده اهمیت پیدا می کنند. همینطور کیت هایی که بر اساس شناسایی ژن S هستند امکان دارد در تشخیص واریانت ها گرفتار مشکل شوند اما حتی همین کیت ها هم چون از دو ژن برای تشخیص استفاده می نمایند نمونه مثبت واریانت را منفی گزارش نخواهند کرد.
وی درمورد این که آیا جهش های مختلف در قدرت تشخیصی تست پی سی آر تأثیر می گذارد؟ پاسخ داد: بله. مسلما اگر ژن های هدفی که در تست های پی سی آر مورد شناسایی قرار می گیرند همان ژن هایی باشند که جهش در آنها رخ داده است و توالی پرایمر – پروب استفاده شده در کیت در ناحیه جهش یافته قرار داشته باشد، احتمال عدم شناسایی ویروس در آن ژن خاص و منفی شدن آن وجود دارد. اما چون کیت های پی سی آر معمولاً مولتی پلکس هستند و حداقل دو ژن را تشخیص می دهند احتمال منفی شدن تست با وجود جهش خیلی کم است.
بوتراب درباره این که تست فوری کرونا چقدر قابل اطمینان است؟ اظهار داشت: تست های فوری یا راپید هم به صورت تست های مولکولی و هم با روش های ایمونوکروماتوگرافی و با شناسایی آنتی ژن قابل انجام هستند اما امروزه بیشتر تست های سریع برای شناسایی آنتی ژن در دنیا مورد استفاده قرار گرفته است و کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و امروزه بخشی از فرآیند تشخیص بیماری توسط همین تست ها انجام می شود.
وی افزود: این تست ها معمولاً از اختصاصیت قابل قبولی برخوردار می باشند و حساسیت این تست ها نسبت به پی سی آر هم حداقل ۸۰ درصد است که با عنایت به حیطه کاربرد و الگوریتم های تشخیصی موجود قابل قبول است. این تست ها باید در افراد علامت دار و یا برای شناسایی افراد در تماس با بیماران کرونایی یا مشکوک به کرونا استفاده شوند. تفسیر تست و انجام تست تاییدی بر مبنای جمعیت مورد نظر متفاوت می باشد.
عضو انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی ایران درمورد این که آیا تست های فوری می توانند جایگزین پی سی آر شوند؟ اضافه کرد: بر مبنای الگوریتم های تشخیصی این تست می تواند در افراد علامت دار بخصوص در مناطقی که دسترسی به تست پی سی آر وجود ندارد و شیوع بیماری هم زیاد است مورد استفاده قرار گیرد و نتایج مثبت آن بعنوان وجود بیماری در نظر گرفته شود. همینطور نتایج منفی در افراد علامت دار نیازمند تایید با پی سی آر است. علاوه بر این در افراد بدون علامت نتایج مثبت تست های سریع باید با تست پی سی آر تایید شوند ازاین رو تست های سریع آنتی ژن در تشخیص و مدیریت بیماری کرونای نوظهور کاربرد داشته و می توانند مورد استفاده قرار گیرند اما در همه شرایط نمی توانند جایگزین تست پی سی آر شوند.
وی در پاسخ به این که بهترین زمان انجام تست پی سی آر و آنتی بادی در چه مقطعی از بیماری و بهبودی است؟ اظهار داشت: با عنایت به این که در تست پی سی آر ژن ویروس مورد شناسایی قرار می گیرد ازاین رو کاربرد این تست در تشخیص بیماری فعال است و باید در هنگام بروز علائم بالینی صورت گیرد اما معمولاً بهترین نتایج در روز سوم تا هفتم بیماری بدست می آید.
بوترابی تصریح کرد: اما تست های مبتنی بر آنتی بادی چون پاسخ ایمنی بدن به ویروس را می سنجند ازاین رو امکان دارد از هفته دوم به بعد با اندازه گیری آنتی بادی از کلاس IgM و بعد از هفته دوم و سوم با ظهور آنتی بادی از کلاس IgG بتوانند نشان دهنده تماس با ویروس و مبتلا شدن به بیماری باشند.