نتیجه یک مطالعه دانشگاهی؛ سهم ناچیز ۰ ۸۵ درصدی مطالب پیشگیری از بیماری ها در اخبار خبرگزاری ها

نتایج یک مطالعه نشان می دهد سهم مطالب در ارتباط با جلوگیری از بیماری ها و حوادث در خبرگزاری ها تنها ۰، ۸۵ درصد است.
به گزارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، نتایج یک رساله دکتری با عنوان «بررسی پوشش رسانه ای مطالب سلامت در خبرگزاری ها و ارزشیابی مداخله جهت ارتقای آن: عرضه راهکارهای کاربردی» که توسط سمیرا محمدی دانشجوی رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دفاع شد، حاکی از پوشش پایین مطالب سلامت (شامل همه سطوح پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی) در خبرگزاری هاست. به صورتی که که از کل مطالب پوشش داده شده در خبرگزاری ها تنها حدود ۲، ۶ درصد آن به سلامت اختصاص دارد.
یافته مهم دیگر این است که از همین سهم ناچیز، تنها حدود یک سوم آن به پیشگیری سطح اول (بهداشت) اختصاص دارد، حتی این میزان مطالب پزشکی، درمان و توانبخشی را که به صورت جزئی به بهداشت پرداخته اند هم شامل می شود. به عبارتی سهم مطالب در ارتباط با جلوگیری از بیماری ها و حوادث ۰.۸۵ درصد است یعنی حتی به یک درصد هم نمی رسد.
با توجه به نقش رسانه در انتشار اطلاعات در رابطه با سلامت و از آن مهمتر اهمیت پرداختن به بهداشت و پیشگیری در کاهش مبتلا شدن به بیماری و کاهش هزینه ها و مقرون به صرفه بودن آن، مطالعه جامعی در سه مرحله متوالی برای شناخت وضع موجود، علل و راهکارهای بهبود آن در خبرگزاری ها، در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام گرفت.
تنها ۶.۲ درصد مطالب خبرگزاری ها، در رابطه با سلامت
در مرحله اول این مطالعه، محتواهای در رابطه با سلامت به مدت سه ماه در سال ۹۷ در چهار خبرگزاری ثبت شده در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، که برد خبری بالایی داشتند و دارای گرایشهای سیاسی متنوع بودند، تمام شماری شدند. یافته های این مرحله از مطالعه حاکی از آن بود که باوجود اهمیت نقش مهم رسانه در جهت انتشار اطلاعات در رابطه با سلامت در همه ابعاد فردی، جمعی و محیط زیست، و اهمیت بکارگیری رسانه در محافظت و ارتقاء سلامت، بررسی وضعیت پوشش رسانه های مطالب سلامت در خبرگزاری ها نشان می دهد، که تنها ۲.۶ درصد از کل مطالب پوشش داده شده در خبرگزاری ها در رابطه با سلامت است.

فقدان سرویس اختصاصی سلامت در خیلی از خبرگزاری ها
بررسی های این مطالعه نشان داد که در خیلی از خبرگزاری ها سرویس اختصاصی سلامت وجود ندارد و مباحث سلامت در زیرسرویس های گوناگونی پوشش داده می شوند که عمده آنها زیر سرویس حوزه اجتماعی هستند، در حالیکه برای حوزه های سیاسی، اقتصادی و ورزشی و حتی در برخی از خبرگزاری ها برای فرهنگ و هنر یا طنز و کاریکاتور سرویس اختصاصی وجود دارد. بنابراین سهم ناچیز سلامت در اخبار پوشش داده شده خیلی غیرقابل درک نیست.
از ۶.۲ درصد محتوای پوشش داده شده در رابطه با سلامت، تنها یک سوم آن به پیشگیری سطح اول اختصاص دارد (اطلاع رسانی، آموزش، تشویق و ترغیب مردم برای انجام اقدامات و اتخاذ رفتارهایی به منظور حفظ و ارتقاء سلامت و پیشگیری از بیمار شدن)، که این میزان مطالب پزشکی، درمانی و توانبخشی را که به طور جزئی به پیشگیری پرداخته اند هم شامل می شود.
این مسئله نشان داده است که حتی وقتی به سلامت در رسانه پرداخته می شود، رویکرد اتخاذ شده یک رویکرد بیماری محور است نه سلامت محور، به عبارتی آنچه در عمل اتفاق میافتد خبرنگاری پزشکی است نه خبرنگاری بهداشت.
در مرحله دوم مطالعه که طی مصاحبه های عمیق چرایی و چگونگی وضع موجود و راهکارهای بهبود و ارتقای وضع موجود در خبرگزاری ها، دیدگاه متخصصان سلامت با سابقه کار در حوزه رسانه، خبرنگاران سلامت و مدیران و کارشناسان روابط عمومی وزارت بهداشت و سازمان های در رابطه با سلامت، مورد بررسی قرار گرفت، علل مختلف ولی به هم وابسته و اثرگذار بر ایجاد وضع موجود پوشش رسانه ای شناسایی شد.
مهمترین علل شناسایی شده شامل رویکردهای سازمانی، ضعف مهارتی و عملکردی ذیربطان و نقش اقتصاد در جهت گیری مطالب سلامت بود.
در مرحله سوم مطالعه بخشی از راهکارهای پیشنهادی در این مطالعه به بوته آزمایش گذاشته شد، و جهت بررسی تاثیر اجرای این راهکارها باردیگر پوشش خبرگزاری ها در بازه زمانی سه ماه در سال ۹۸ (بازه زمانی مشابه سال ۹۷) مورد بررسی قرار گرفت.
یافته های این مرحله از مطالعه نشان داد که تعامل بهتر بخش رسانه با بخش بهداشت و ارتقای سلامت و آموزش خبرنگاران در مورد اهمیت اولویت پیشگیری و بهداشت به درمان، سبب افزایش بیشتر از دو برابر و نیم سهم مطالب پیشگیری نسبت به زمان مشابه قبلی در خبرگزاری های مورد مداخله بود.
این مطالعه نشان می دهد، باآنکه پوشش مطالب سلامت به خصوص در بعد پیشگیری وضعیت مطلوبی ندارد اما این وضعیت قابل بهبود است و می توان از ظرفیت موجود خبرگزاری ها استفاده بهینه تری برای آموزش بهداشت و ارتقای سلامت جامعه نمود، بشرطی که تعامل بهتری بین حوزه سلامت و رسانه صورت بگیرد.
متعاقبا مهم ترین راهکارها شامل ارتقای مهارت های عملکردی ذیربطان، تغییر رویکرد ارتباطی و آموزش بود. لازم به ذکر است که بخشی از نتایج حاصل از مطالعه در مجله بین المللی Health Education با عنوان چرا خبرنگاری پزشکی بر خبرنگاری بهداشت غلبه دارد: سفارش های تفکر سیستمی برای ایجاد رسانه های ارتقا دهنده سلامت (“Why medical journalism wins public health journalism: systems thinking recommendations for Health-promoting media”. ) منتشر گردید.
با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه می توان اظهار داشت که وضعیت نامطلوب کنونی تنها به علت عملکرد ناکافی رسانه ها نیست بلکه حوزه بهداشت و سلامت هم از ظرفیت رسانه ها در افزایش دانش بهداشتی، ارتقای سلامت و نهادینه کردن فرهنگ سلامت و ایجاد و تغیر قوانین موثر بر سلامت در جامعه غفلت کرده اند.
عدم وجود مطالعات جامع قبلی در زمینه پوشش رسانه ای مطالب سلامت می تواند تأییدی بر مورد غفلت واقع شدن نقش رسانه در ارتقای سلامت در بین محققین دانشگاهی باشد.
شرایط جهان گیری کرونا بیشتر از پیش اهمیت و اولویت و هزینه اثر بخش تر بودن اقدامات پیشگیری نسبت به درمان را ثبات کرده است، بنابراین وقت آن است تا نظام سلامت و جامعه رویکرد صرف پزشکی را با رویکرد جامع تر بهداشت و ارتقای سلامت جایگزین کند.

منبع: فست فود باز